Religie en Filosofie, vrijdag 3 december 2004

De laatste fundamentalist

Lodewijk Dros

De strijd om de evangelische 'beweging is verloren”, zegt A.P. Geelhoed uit Middelburg. Hij is de laatste christenfundamentalist van Nederland, een eenzame strijder met de pen. ,,Militant voor je overtuiging staan, daar komt het niet meer van.”

Enkele jaren geleden dook de Zeeuwse Arij Geelhoed (50) nog wel eens op in de kolommen van orthodoxprotestantse periodieken, nu is het stil geworden. ,,Waar dat door komt? De evangelische wereld is tolerant met één uitzondering: een conservative evangelical als ik brengt hun het schuim op de lippen. Ze verdragen liever Kuitert dan mij. Al jaren word ik geboycot.”

Geelhoed wijt het aan de 'monopoliepositie' van de EO. In de beginjaren stond de omroep pal voor de waarheid, voor de Bijbel die 'geen vergissingen kan bevatten', zoals de EO het ooit formuleerde. Geelhoed: ,,Rond 1985 was er geen spoor van schriftkritiek in de evangelische wereld.”

Toen kwam Willem Ouweneel. Deze homo universalis - bioloog, filosoof, theoloog, driemaal gepromoveerd - was óók evangelisch, maar 'extreem charismatisch', zegt Geelhoed. ,,Hij houdt van geestesvervoering, van vallen in de geest, die dingen.” Geelhoed is al jaren bijna obsessief gekant tegen Ouweneel. Híj maakte van de orthodoxe EO iets pinksterachtigs, tot afgrijzen van Geelhoed. ,,Het koekoeksjong kwam uit, groeide en smeet alle andere jongen eruit.” Ouweneel was niet voor commentaar bereikbaar.

Niet alleen binnen de EO is Geelhoed ontheemd geraakt, ook zijn kerk - de Vrije Baptisten te Middelburg - schorsten hem. Sindsdien kerkt hij in Vrouwenpolder, bij de Vergadering der Gelovigen. Een kerkgenootschap waaraan, alweer, de naam van Ouweneel verbonden is; hij is dé voorman ervan. Maar de Vergadering te Vrouwenpolder wil niets van de EO-coryfee weten.

Arij Geelhoed studeerde een blauwe maandag rechten en economie, raakte door een zware voedselallergie arbeidsongeschikt, maar vocht door. ,,Ik strijd tot het uiterste voor de waarheid”, citeert Geelhoed de Bijbel.

Met instemming verneemt hij hoe de Amerikaanse Evangelical Theological Society onlangs de inerrancy herbevestigde: de volstrekte foutloosheid van de Bijbel, zonder één historische vergissing, zonder één geografisch missertje. Dat gaat veel verder dan de door orthodoxen aangehangen 'onfeilbaarheid'. Natuurlijk, Geelhoed kent de evolutietheorie. Maar hij houdt het op de schepping in zes etmalen.

Van oecumene wil hij niets weten. Voor de 'oecumene van het hart' (geloofsverbondenheid) die de EO voorstaat voelt Geelhoed nog wel, maar voor je het weet 'gaat de boel schuiven'. Volgens hem draait tegenwoordig alles bij de EO om beleving, de leer is minder belangrijk.

Geelhoed schreef een rapport van 250 bladzijden ('Wat is er aan de hand in de evangelische wereld?', 1997), maar het haalde weinig uit. Jarenlang briefwisselen om de EO op het oude pad terug te brengen evenmin.

De Evangelische Theologische Faculteit in het Vlaamse Heverlee is Geelhoeds laatste strohalm. De Evangelische Hogeschool in Amersfoort was ooit óók een bastion van waarheid, maar dat is afgegleden - weer valt de naam van Ouweneel. ,,De hoogleraren van Heverlee zijn de enigen die het kunnen, zo'n verklaring opstellen als de Amerikaanse Evangelical Theological Society deed. Ze houden vast aan de waarheid. Maar weet u wat het is? Daar zijn ze ook aan het schuiven geslagen. Militant voor je overtuiging staan, daar komt het niet meer van.”

Illusies maakt Geelhoed zich niet langer. Hij schat dat zo'n vijf procent van de Nederlandse evangelicalen nog conservative evangelical is. Zijn strijdmakkers zijn op leeftijd of overleden, zoals de gedreven publicist R.H. Matzken. Alleen op internet zet Geelhoed zijn gevecht voort.