Dr. Henk Bakker waarschuwt...
EVANGELISCH
"De Evangelische beweging gaat ten onder"
Ellips - juni 2006
Het 'aanpassingsvermogen' van de Evangelische Beweging
Dr. Henk Bakker schreef ook voor Ellips een artikel over de EB (Evangelische beweging). Als we
ons niet laten afleiden door enkele positieve opmerkingen in het begin, die hij later weer tegenspreekt, dan blijft er de volgende
bloemlezing over met diverse ongelooflijk bizarre uitspraken:
Bakker over de evangelischen: "Natuurlijk zit men niet te wachten op diepzinnige en ingewikkelde
preken..." Nee, niet in de negatieve zin van dit woord, daarop zit niemand te wachten. Maar zitten b.v. de Baptisten, of wie
dan ook, daar wél op te wachten? Bakker insinueert ermee dat evangelischen niet veel van bijbelstudie moeten hebben. Maar het is
maar de vraag of dat wel waar is voor de evangelischen in het algemeen.
Bakker is tegen "Uitholling van de woordbediening". Maar zijn
evangelischen dat dan niet? Absoluut denigrerend is zijn onjuiste conclusie dat "men de dienst uitloopt en driemaal met het
hoofd schudt en de zegen al weer is gevlogen".
Bakker geeft er overigens blijk van geen onderscheid te kennen in de verschillende diensten die er zijn, zoals aanbiddingsdienst en
woorddienst, met vaak een wekelijkse bijbelstudieavond of een maandelijkse bijbellezing. Nee, blijkbaar bestaat voor hem voor hem
alleen de zondagse leerdienst. Ja, makkelijk is het om dan met zo'n eenzijdige kijk op de zaak die praisedienst te
veroordelen.
Verwereldlijking
Bakker speculeert verder over de aanpassing van de Evangelische beweging: "Niet God maakt uit wat de evangelische christen doet, maar de ongelovige, de wereld". Ja, ja, is
dit nog realistisch? En dan gaat Bakker verder dat hij liever 'de oude liturgie intact laat', als 'de ongelovige Miep en Klaas
daardoor verloren gaan'. En hij wil 'blijven hameren' op het gebruiken van woorden als 'zonde en schuld'. Ja, maar weet hij nog waar
hij het over heeft?
Gehoord
Ook meent Bakker dat evangelischen wel avondmaal met chips en cola willen vieren. En omdat ze Johannes de Heer zingen, zingen ze ook
rustig liederen van Andre Hazes en Vader Abraham. Heeft Bakker bewijs? Jazeker, hij heeft gehoord dat het eens in een evangelische
kerk voorkwam. Je vraagt je natuurlijk af, hoe het toch kan dat hij zo goedgelovig is? Want in een betoog over de plussen en minnen
van de evangelischen slaan zulke verhaaltjes toch immers nergens op?!!
Profetie
Maar goed, verder gaat het, over profetie. Bakker weet: "de Schrift wordt niet werkelijk bestudeerd... onnozele kerken zijn
het... vrome vrijzinnigheid... ze hebben een zelfgeconstrueerde Jezus... een Jezus die altijd wil genezen... enz." En dit zijn
dus volgens een spottende Bakker: de kerken die naadloos overlopen in de wereld en dus verzekerd zijn van groei.
Heiligheid
Dus het evangelie moet volgens Bakker niet voor een paar euro in de uitverkoop. Maar zou hij dan niet weten dat het evangelie gratis
is? Bakker meent ook dat evangelischen met meer eerbied en terughoudendheid over God moeten spreken, en een ingetogen beleving
moeten tonen. Ze kunnen daarin een voorbeeld aan de vrijzinnigen nemen. Die laten volgens Bakker ook beter het heilige van God
zien...
Slotzin
De slotzin van Bakker's artikel: "De EB gaat gewoon ten onder in de massa."
Waarschijnlijk gelooft u niet dat dit verhaal echt waar is!? Stond dit onrealistische doemscenario
werkelijk in Ellips? Ja, inderdaad, hierboven zijn de meest negatieve punten eruit gelicht. Maar misschien bedoelt Bakker het niet
allemaal zo plat als hij het zegt. Maar hij schrijft dit onwerkelijke beeld wel neer. Wilt u het hele artikel lezen? Lees dan
hieronder verder.
Ellips - juni 2006
Het aanpassingsvermogen van de Evangelische Beweging
In een uitgebreide sterkte- en zwakteanalyse van de Nederlandse evangelische beweging zouden diverse
kenmerken de moeite van het bespreken waard zijn. In dit artikel licht dr. H.A. Bakker er één uit, namelijk het enorme
aanpassingsvermogen van de evangelischen. Dat is een sterk punt en tegelijk hun zwakte, betoogt hij.
Communicatie
De kracht van de evangelische beweging (EB) zit volgens mij in haar vermogen om eigentijdse vormen voor de communicatie van het
evangelie te gebruiken. Als kerkhistorisch verschijnsel wordt de EB immers sterk bepaald door haar gevoeligheid voor culturele
context. Van oudsher deinsden evangelische christenen niet voor de tijdgeest terug en wisten zij bruggen te bouwen. Evangelischen
hebben zogezegd een 'neusje' voor wat in de lucht hangt en weten meestal goed op hun omgeving in te spelen. Ze worden niet gehinderd
door liturgische tradities of dogmatisme, omdat zoiets als een evangelische 'leer' of kerkorde nu eenmaal niet bestaat. Evangelische
kerken hebben ook geen gemeenschappelijke normatieve theologie, ofschoon zij het over een aantal kernachtige geloofspunten meestal wel
eens zijn. De EB is meer een sociologisch fenomeen: een veelkoppig en amorf netwerk dat beter met liquide metaforen (een rivier of zee
of fontein) te omschrijven is dan met starre begrippen (een ge~ bouw of instituut of structuur). In die zin kunnen we stellen dat de
EB Paulus' leefregel als verkondiger van het evangelie serieus probeert waar te maken: 'Ik ben voor de zwakken zwak geworden, om de
zwakken te winnen; voor allen ben ik alles geweest, om in elk geval enigen te redden. Alles doe ik ter wille van het evangelie, om in
elk geval enigen te redden. Alles doe ik ter wille van het evangelie, om er zelf ook deel aan te verkrijgen' (1 Kor. 9:22 23). Paulus
wist zich binnen gestelde kaders aan te passen om bij zijn luisteraars gehoor te krijgen. Wanneer het om de reddende boodschap van het
evangelie draait, moesten gedragsregels als de joodse identity markers (zoals nauwgezette wetsbetrachting, de besnijdenis, het houden
van de feesten) kunnen wijken. In de ogen van de joden leek hij soms zelfs een 'wetteloze' (anomos, 1 Kor. 9:21). Anderzijds paste
Paulus zich ook bij de joden aan wanneer het hem uitkwam.
Opportunisme?
Als je het zo zegt lijkt er iets opportunistisch in het gedrag van Paulus te zijn. Gedraagt hij zich maar zoals het hem voor de
verkondiging van het evangelie het voordeligst uitkomt? Overgezet naar onze tijd zou Paulus dan het volgende beeld laten zien: onder
zwaarkerkelijken doet hij even zwaar mee, terwijl hij buiten het zicht van de 'zwaren' zo licht is als een veertje en zich van hun
regels nauwelijks iets aantrekt. Om buitenkerkelijken niet voor het hoofd te stoten kleedt hij zich niet in een donker pak, vraagt hij
ongelovigen niet om 'stilte' zodat hij kan bidden voor zijn eten, gaat hij met hen mee naar een concert van U2, en bezoekt hij hen in
de plaatselijke kroeg ook op zondag. Het gaat er mij nu niet om hoe we dit zouden moeten beoordelen (wie ben ik om dat te doen en
laten we altijd oppassen voor moralisme en casuïstiek), maar om het missionaire principe dat hierachter zit. Het is een loffelijk
streven om de grenzen van het mogelijke af te tasten met de bedoeling om het evangelie dicht bij het hart van ongelovigen te brengen.
Veel evangelischen hebben de aanpassing aan hun omgeving tot regel en tot kunst verheven en vaak terecht. Mensen zijn in veel
opzichten voor Jezus belangrijker dan regels. God is meer gediend met barmhartigheid dan met offers van een koude en hardvochtige
ziel. Toen Jezus' leerlingen honger hadden, mochten ze van Jezus zelfs op de sabbat graan plukken en hun voedsel toebereiden alle
kritiek ten spijt (Matt. 12:1 7).
Kracht en zwakte
Deze kracht van de evangelische beweging is tegelijk ook haar zwakte. In de behoefte om eigentijds te zijn zit ook de kiem tot
secularisatie. Met 'secularisatie' bedoel ik verwereldlijking. Dat wil zeggen: de kerk verliest haar 'anders' zijn. Paulus schreef aan
de gemeente van Efeze: 'Maar gij geheel anders, gij hebt Christus leren kennen' (Ef, 4:20). Een beweging die seculariseert raakt dit
gaandeweg kwijt. Men beluistert dan weinig of geen verschil meer tussen de manier waarop mensen spreken en de wijze waarop God
spreekt. Gods spreken wordt steeds minder bijzonder. Zijn woorden lijken meer en meer op wat we van nature al in ons hebben. Bekende
Nederlandse politici, conferenciers of cultfiguren kunnen daarom model staan voor wat men in de kerk wil horen. Velen zoeken er
retorisch genoegen, weinig mensen zoeken er de confrontatie met God.
De vraag is of de EB de oren niet te veel laat hangen naar wat ongelovigen (en helaas ook gelovigen) naar de kerken trekt. Natuurlijk
komt men liever naar een riant gebouw waar je anoniem in het pluche kunt wegzakken en heel de liturgie via een gelikte
beamerpresentatie voorgeschoteld krijgt. Natuurlijk spreekt orenstrelende muzikale begeleiding, afgewisseld met dans en drama, meer
aan dan kale woorden. Natuurlijk zit men niet te wachten op diepzinnige en ingewikkelde preken. Maar het is zeer de vraag of de
gemiddelde christen of niet christen zo wel op het goede been wordt gezet. Laat me duidelijk zijn: ik ben niet tegen beamers, dans,
drama en goede muzikale begeleiding. Ik ben tegen de uitholling van de Woordbediening. Vaak gaat allerlei aangepast 'gedoe' ten
koste van de diepgang van de Woordverkondiging. Te veel lieve mensen op het podium, te veel goedbedoelde woorden, te weinig cohesie en
integratie kortom: gebrek aan bijbelse focus. Men loopt de dienst met een goed gevoel uit, schudt driemaal met het hoofd en de
zegen is alweer gevlogen.
Verwereldlijking
Mijn grootste angst is dat de agenda voor de EB uiteindelijk door de wereld wordt bepaald. Niet God maakt uit wat onze behoeften zijn
en wat we wel of niet moeten doen, maar de ongelovige. Als Miep voor Jezus gewonnen kan worden door de liturgie minder formeel te
maken, waarom dan vasthouden aan het oude? Als ongelovige Klaas meer van swingende muziek houdt, waarom daar dan niet op inspelen?
Als uit onderzoeksgegevens blijkt dat de gemiddelde Nederlander slechts acht minuten geconcentreerd kan luisteren en die concentratie
maar driemaal aaneengesloten kan opbrengen, waarom de preek dan niet inkorten tot maximaal 25 minuten? Als rock chic Wanda zich
irriteert aan woorden als 'zonde' en 'schuld', waarom dan blijven hameren op zulke termen? Waarom het avondmaal vieren met brood en
wijn en niet met cola en chips? Waarom alleen maar uit de liedbundel Johan de Heer zingen en niet uit het repertoire van André Hazes
of van 'Vader Abraham'? Ik weet van een evangelische kerk waar de hit 'Daar in dat kleine café aan de haven' werd gezongen. Het
was er een heuse gezellige 'ouwejongenskrentenbrood'-sfeer. Dat trekt ongelovigen. Aanpassing aan de agenda van de wereld lijkt op
vernieuwing, maar is ten diepste veroudering en verarming. Dat is ook daar het geval waar men pretendeert het over de Schrift te
hebben, terwijl door allerlei 'persoonlijke openbaringen' de Schrift eigenlijk niet aan het woord komt. De 'Schrift' wordt wel als
wachtwoord of legitimatie genoemd, maar wordt niet werkelijk bestudeerd. Zonder het in de gaten te hebben zakken onnozele
kerken weg naar een vorm van vrome vrijzinnigheid waar de controle van de historische Jezus onbelangrijk is geworden. Het
is de eigen imaginaire Jezus die de scepter zwaait, bijvoorbeeld een zelfgeconstrueerde Jezus die alleen maar liefde is en een en al
tolerantie, of een Jezus die altijd wil genezen en zakelijk succes garandeert. Kerken die deze weg op gaan, kunnen zich van groei
verzekeren, want dit is precies wat men maatschappelijk zoekt. De weg van de wereld loopt dan naadloos over in die naar de kerk. De
kerk wordt dan een grote bondgenoot van het bestaande. Waar is de kritische zin dan gebleven?
Heiligheid
Ik geloof dat waar de EB zich te gemakkelijk naar de wereld toe plooit, zij haar bestaansrecht verspeelt. Van oudsher kan de EB gezien
worden als een telkens (vaak spontaan) terugkerende christelijke 'vleugel' binnen en buiten de bestaande kerken, die de hoofdkerk
terugroept tot haar normatieve begin in Christus en de apostolische traditie rond Hem (neergeschreven in het Nieuwe Testament). Als
die roep te sterk met de tijdgeest verkleefd is, raakt de EB haar geloofwaardigheid kwijt. Waar halen wij als evangelischen de moed
vandaan om met het vingertje tegen de vrijzinnigheid te zwaaien, terwijl wij het evangelie presenteren alsof het voor een paar euro’s
in de uitverkoop is? Onder vrijzinnige christenen kom ik regelmatig meer eerbied voor het 'heilige' tegen dan in de kringen waar
ik meestal verkeer. Er wordt met eerbied en terughoudendheid over God gesproken. De beleving is ingetogen omdat de dingen rond God een
mysterie mogen blijven. Het gemak waarmee wij als evangelischen de antwoorden menen te weten, ontbreekt daar, maar je hebt in elk
geval de indruk dat het heilige van God 'anders' mag zijn dan wat wij er vaak van maken. Laten we als evangelische christenen
alsjeblieft oppassen voor te gemakkelijke profanisering van het heilige van God. Dat kan ons duur te staan komen, want op zeker moment
gaat de EB gewoon ten onder in de massa.
Dr. Henk A. Bakker (1960) heeft theologie gestudeerd in Leiden en Utrecht en is gepromoveerd in
Groningen. Tegenwoordig is hij docent theologie en historische theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede en aan het Center of
Evangelical and Reformation Theology (Vrije Universiteit, Amsterdam).
(Onderstreping van mij, HS)
-- Lees in dezelfde Ellips nog een artikel over toekomstvisie. Ook die is niet zonder zorgen, maar
geheel anders van stijl en onderbouwing, van de hand van Mr. Henk P. Medema over: De Toekomst van het Evangelicalisme...
Meer critici: Geelhoed | Backtothebible | Bakker | Van Berghem | Bijbelgetrouw | Gorsira | Smith
Home | Granel.org | Hinn
| Geelhoed | Ouweneel | Van der Ven | T.B.Joshua |
